Giãn não thất là gì? Có nguy hiểm không?

Giãn não thất là gì?

Giãn não thất ở thai nhi là tình trạng xuất hiện khi sự cân bằng giữa việc sản xuất và hấp thụ dịch não tủy bị rối loạn. Bình thường, hoạt động của não bộ phụ thuộc vào sự trao đổi chất dinh dưỡng và oxy qua dịch não tủy. Để dịch não tủy có thể lưu thông hiệu quả trong não, cần đến hệ thống mạch máu, lỗ, kênh, và các não thất, trong đó đặc biệt quan trọng là não thất bên, não thất ba và não thất bốn.

Tuy nhiên, nếu vì lý do nào đó mà màng não tăng tiết dịch, giảm hấp thụ hoặc gặp tình trạng tắc nghẽn (do nhiễm trùng, nhiễm nấm, vi khuẩn lao, hẹp ống não, u não), dịch não tủy sẽ bị ứ đọng, dẫn đến giãn não thất ở thai nhi.

Khi não thất giãn quá mức, nó có thể chèn ép lên não bộ, gây thoái hóa nhu mô não. Tình trạng giãn não thất có thể xuất hiện từ khi còn trong bào thai (bẩm sinh) hoặc sau khi sinh, với các phương pháp xử trí khác nhau tùy thuộc vào nguyên nhân gây ra bệnh.

Các triệu chứng của giãn não thất

Trẻ em bị giãn não thất thường biểu hiện qua các triệu chứng như vòng đầu tăng nhanh, đau đầu, chán ăn, ói mửa thường xuyên, thay đổi hành vi và tính cách, cùng với sự thay đổi thói quen sinh hoạt. Ngoài ra, trẻ còn có thể gặp suy giảm trí nhớ, mất tập trung, mệt mỏi, rối loạn thăng bằng, và rối loạn vận nhãn. Những triệu chứng này sẽ trở nên rõ rệt hơn khi não thất tiếp tục giãn lớn, gây chèn ép lên não bộ.

Giãn não thất ở thai nhi có thể gây ra những nguy hiểm tiềm ẩn, đặc biệt là khi tình trạng này diễn ra ở mức độ nặng. Nếu thai nhi chỉ bị giãn não thất nhẹ (với đường kính khoảng 10mm), có thể dẫn đến các vấn đề như rối loạn nhiễm sắc thể (với tỷ lệ khoảng 3,8%), thai nhi tử vong trước hoặc sau sinh (chiếm 3,7%), hoặc trẻ bị dị tật sau sinh (khoảng 11,5%). Ngoài ra, có một số dị tật khó phát hiện qua siêu âm, với tỷ lệ khoảng 8,6%. Tuy nhiên, vẫn có những trường hợp thai nhi bị giãn não thất nhưng sau khi sinh ra vẫn phát triển bình thường.

Trong trường hợp giãn não thất nặng (với đường kính hơn 15mm), thai nhi có nguy cơ cao bị não úng thủy, thậm chí sản phụ có thể phải đối mặt với quyết định bỏ thai để bảo vệ sức khỏe của mình. Nếu người mẹ quyết định giữ thai, em bé sinh ra có thể gặp phải các biến chứng như liệt tứ chi, rối loạn nhiễm sắc thể và các vấn đề nghiêm trọng khác.

Nguyên nhân thai nhi bị giãn não thất

Giãn não thất ở thai nhi có thể xuất phát từ một số nguyên nhân sau:

• Sự phát triển bất thường của hệ thần kinh trung ương, gây cản trở dòng chảy của dịch não tủy.

• Xuất huyết trong dịch não tủy, một tình trạng thường gặp ở trẻ sinh non.

• Nhiễm trùng tử cung trong thai kỳ, như nhiễm rubella, giang mai, hoặc cytomegalo virus, có thể gây viêm nhiễm trong mô não của thai nhi, dẫn đến giãn não thất.

Chẩn đoán giãn não thất ở thai nhi

Chẩn đoán giãn não thất ở thai nhi thường dựa trên các xét nghiệm như đo nồng độ AFP (một trong ba chất được kiểm tra trong triple test), siêu âm, và chọc dò dịch ối để phát hiện các bất thường liên quan đến nhiễm sắc thể.

Dựa trên mức độ giãn não thất và tình trạng não úng thủy, bác sĩ sẽ đề xuất phương án điều trị phù hợp. Tuy nhiên, việc xác định chính xác mức độ giãn não thất ở thai nhi rất khó, do đó không thể lựa chọn cách điều trị chỉ dựa trên tình trạng bệnh.

Trong trường hợp não thất giãn quá lớn, kèm theo nhiều dị tật khác hoặc có kết luận về rối loạn nhiễm sắc thể qua các xét nghiệm sàng lọc trước sinh, bác sĩ có thể tư vấn người mẹ đình chỉ thai kỳ để đảm bảo sức khỏe cho những lần mang thai sau.

Mẹ phải làm gì khi thai nhi bị giãn não thất?

Trong giai đoạn giữa thai kỳ, nếu siêu âm cho thấy kích thước não thất của thai nhi không vượt quá 10mm, người mẹ không cần quá lo lắng. Tuy nhiên, việc thăm khám định kỳ là cần thiết để theo dõi tình trạng giãn não thất mà không cần can thiệp quá nhiều.

Khi phát hiện giãn não thất nhẹ ở thai nhi, có thể đây chỉ là sự thay đổi bình thường hoặc do các dị tật khác gây ra. Vì vậy, khi có dấu hiệu bất thường trong các xét nghiệm cận lâm sàng, cần thực hiện thêm các kiểm tra và siêu âm kỹ lưỡng tim và não của thai nhi. Tùy vào mức độ, bác sĩ có thể chỉ định xét nghiệm nhiễm sắc thể hoặc kiểm tra virus gây ra não úng thủy.

Nếu kết quả xét nghiệm xác định dương tính với não úng thủy, sản phụ cần được nhập viện để theo dõi. Trong những trường hợp nghiêm trọng, việc đình chỉ thai kỳ có thể được cân nhắc theo lời khuyên của bác sĩ nhằm đảm bảo sức khỏe cho những lần mang thai sau.

Giãn não thất ở thai nhi là một dị tật nguy hiểm có thể được phát hiện từ 3 tháng đầu của thai kỳ, một giai đoạn rất nhạy cảm. Do đó, bà bầu cần đặc biệt chú ý đến những vấn đề sau:

• Nhận biết các dấu hiệu sớm khi mang thai, tình trạng ngộ độc thai nghén, và ra máu trong thai kỳ.

• Thực hiện khám thai lần đầu kịp thời, đúng và đầy đủ, tránh khám quá sớm hoặc quá muộn.

• Sàng lọc dị tật thai nhi vào tuần thứ 12 để phát hiện những dị tật nguy hiểm có thể can thiệp sớm.

• Phân biệt chảy máu âm đạo thông thường và chảy máu âm đạo bệnh lý để có thể can thiệp kịp thời.

• Sàng lọc bệnh lý tuyến giáp trong 3 tháng đầu thai kỳ để tránh các rủi ro nguy hiểm trước và trong khi sinh.

Ngoài các dịch vụ thông thường, chương trình theo dõi thai sản từ 12 tuần còn bao gồm các dịch vụ đặc biệt như: xét nghiệm Double Test hoặc Triple Test để tầm soát dị tật thai nhi; xét nghiệm định lượng yếu tố tân tạo mạch máu để chẩn đoán tiền sản giật; xét nghiệm sàng lọc tuyến giáp; xét nghiệm Rubella; và xét nghiệm các loại ký sinh trùng lây từ mẹ sang con có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến sự phát triển của não bộ và thể chất của bé sau sinh.

(Bài viết tham khảo, biên soạn lại từ tài liệu "Giãn não thất ở thai nhi: Những điều cần biết", bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Thạc sĩ, Bác sĩ Lý Thị Thanh Nhã - Khoa Sản Phụ Khoa - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Đà Nẵng).

> Xem thêm: Thông tin y học về viêm da cơ địa ở trẻ em