PGS.TS Nguyễn Lân Hiếu chia sẻ kiến thức Y học về 'đột tử'

Đột tử (SDS – Sudden death ) được định nghĩa là một tình huống y khoa mà bệnh nhân bị chết bất ngờ do nguyên nhân tự nhiên xảy ra trong một khoảng thời gian ngắn, thường trong vòng một giờ sau khi xuất hiện triệu chứng hoặc trong vòng 24 giờ sau khi được phát hiện còn sống và không có triệu chứng. Giải thích dễ hiểu đột tử là chết đột ngột do bệnh mà không phải các nguyên nhân như tai nạn, thương vong do sinh hoạt hay chiến tranh.

Đột tử (SDS – Sudden death ) được định nghĩa là một tình huống y khoa mà bệnh nhân bị chết bất ngờ do nguyên nhân tự nhiên xảy ra trong một khoảng thời gian ngắn, thường trong vòng một giờ sau khi xuất hiện triệu chứng hoặc trong vòng 24 giờ sau khi được phát hiện còn sống và không có triệu chứng. Giải thích dễ hiểu đột tử là chết đột ngột do bệnh mà không phải các nguyên nhân như tai nạn, thương vong do sinh hoạt hay chiến tranh.

Đa phần đột tử liên quan đến các bệnh lý tim mạch như Nhồi máu cơ tim (với các biến chứng nguy hiểm của bệnh này), rối loạn nhịp tim (rung thất và xoắn đỉnh) bẩm sinh hoặc mắc phải hoặc do tắc nghẽn đường tống máu của tim (hẹp khít van động mạch chủ và bệnh cơ tim phì đại).

Tuy vậy đột tử cũng có những nguyên nhân khác mà một trong số đó chính là đột quỵ. Rất nhiều trường hợp đột tử chưa rõ nguyên nhân được chúng ta nghĩ rằng bệnh nhân bị đột quỵ nhưng thực tế nguyên nhân này chỉ chiếm 10-20%.

Đột quỵ hay thường được người dân gọi là tai biến mạch não. Đây là tình trạng não bị tổn thương nghiêm trọng do quá trình cung cấp máu lên não bị giảm, gián đoạn khiến não thiếu oxi, dưỡng chất để nuôi tế bào. Chủ yếu trên thực tế có 2 loại đột quỵ là bị tắc mạch máu nuôi não và chảy máu (xuất huyết) não. Cả 2 loại tai biến này đều tuỳ thuộc vào mức độ nghiêm trọng của vùng não bị tổn thương có thể dẫn đến tử vong trong thời gian ngắn. Nếu không ai chứng kiến theo định nghĩa sẽ được gọi là đột tử.

Thực tế vì làm chuyên ngành tim mạch nên tôi gặp rất nhiều bệnh nhân đột tử. Có những trường hợp đột tử diễn ra ngay trước mắt mà không cứu được. Đây chính là một thách thức y khoa mà cả thế giới luôn tìm những biện pháp để tăng khả năng sống còn của người bệnh. Một trong những biện pháp hữu hiệu nhất đó là cấp cứu ngừng tuần hoàn một cách chuyên nghiệp!

Chúng tôi liên tục mở lớp huấn luyện cả cho nhân viên y tế và người dân, các bệnh viện khác cũng vậy. Các chuyên gia hồi sức cấp cứu Bui Nghia Thinh, Hoàng Bùi Hải, Hung Ngo... đều là các KOL tích cực trong phổ biến kiến thức quan trọng này với mục tiêu tăng khả năng sống sót cho người bệnh ngừng tuần hoàn, giảm tỷ lệ đột tử trong cộng đồng. Vậy nhưng dường như vẫn chưa đủ khi rất nhiều người bệnh bị cấp cứu không đúng cách nên khi đưa đến bệnh viện đều đã quá muộn.

Có lý thuyết nhưng dụng cụ thực hành không có chắc chắn hiệu quả không như mong muốn. Một dụng cụ tối quan trọng khi bệnh nhân bị rối loạn nhịp tim dẫn đến đột tử (chiếm 80%) là máy phá rung (defibrillator).

Nếu các bạn xem phim Casino Royal của điệp viên 007 chắc chắn sẽ nhớ cảnh chàng James Bonde bị đầu độc gây rối loạn nhịp phải lao ra xe ô tô tự lấy máy sốc điện cứu tính mạng mình. Một trăn trở mà không dưới 3 lần tôi đã chia sẻ trên mạng xã hội đó chính là sự cần thiết của chiếc máy nặng chưa đến 5kg này.

Chúng ta vô cùng đau buồn mất đi một người tài hoa. Trách nhiệm của những người đang sống phải thay đổi để xã hội ngày càng văn minh như mong muốn của Anh. Tôi có cuộc trao đổi ngắn với Chủ tịch FPT về mong muốn của mình và nhận được sự đồng thuận trên cả mong đợi.

Chúng tôi sẽ triển khai dự án tại một thành phố với các máy sốc điện được gắn ở nơi công cộng. Hướng dẫn sử dụng, cũng như chuẩn hoá việc cấp cứu ngừng tuần hoàn sẽ do Bộ môn Hồi sức cấp cứu Trường Đại Học Y Hà Nội phụ trách. Các video thị phạm sẽ được bác sĩ Hùng Ngô thiết kế và tôi hoàn toàn tin tưởng vào anh. 

Dự án sẽ được tổng kết và hy vọng trong vài năm tới hình ảnh chiếc máy sốc điện sẽ trở nên quen thuộc với chúng ta. Đây vừa là một phương tiện cứu sống người bệnh nhưng cũng là một biểu tượng nhắc nhở chúng ta hay quan tâm đến sức khoẻ trái tim mình và những người quanh ta.