Áp xe não do amip: Nguyên nhân, triệu chứng, cách điều trị và phòng ngừa

Tổng quan bệnh áp xe não do amip

Áp xe não do amip là một bệnh lý phổ biến ở các vùng nhiệt đới và cận nhiệt đới, nơi có khí hậu nóng ẩm và điều kiện kinh tế xã hội khó khăn. Tại các khu vực như Tây Phi, Nam Phi và Đông Nam Á, bao gồm cả Việt Nam, tỷ lệ mắc bệnh này khá cao. Bệnh có thể ảnh hưởng đến mọi lứa tuổi và giới tính, nhưng thường gặp ở nam giới, độ tuổi từ 20-40. Các triệu chứng lâm sàng của áp xe do amip rất đa dạng, việc phát hiện sớm sẽ giúp điều trị hiệu quả, nhưng nếu không can thiệp kịp thời, bệnh có thể tiến triển nghiêm trọng, thậm chí dẫn đến biến chứng gây tử vong.

Áp xe não do amip xảy ra khi amip từ ruột xâm nhập vào vòng tuần hoàn và đến não, tạo ra các ổ áp xe trong hai bán cầu đại não. Bệnh nhân thường có triệu chứng đau đầu dữ dội, buồn nôn, nôn mửa, và dấu hiệu của nhiễm trùng ở mức độ khác nhau. Các triệu chứng thần kinh sẽ thay đổi tùy vào vị trí tổn thương trong não. Ngoài não, amip cũng có thể gây áp xe ở các cơ quan khác như lách, thận, hoặc cơ quan sinh dục nữ, tuy nhiên, các trường hợp này rất hiếm gặp.

Nguyên nhân chính của bệnh là do amip thể hoạt động (Entamoeba histolytica) gây ra, thường xuất hiện sau khi mắc bệnh lỵ amip hoặc lỵ mãn tính. Kén amip xâm nhập vào cơ thể qua đường tiêu hóa thông qua thực phẩm hoặc nước uống nhiễm bẩn. Khi kén đến dạ dày, dịch vị sẽ phá vỡ vỏ kén, giải phóng ra các amip nhỏ, chúng di chuyển đến hồi manh tràng - nơi có môi trường giàu dinh dưỡng và vi khuẩn cộng sinh phù hợp. Trong điều kiện bình thường, amip không thể xâm nhập vào thành ruột mà sẽ bị thải ra ngoài qua phân. Tuy nhiên, khi thành ruột bị tổn thương, amip có thể xâm nhập, sinh sản và tiết ra men tiêu protein, gây hoại tử niêm mạc ruột. Điều này dẫn đến các vết loét, ổ áp xe, và trong trường hợp nghiêm trọng, có thể gây thủng ruột hoặc viêm phúc mạc. Nếu amip xâm nhập vào máu, chúng có thể gây tổn thương các cơ quan khác ngoài ruột như gan, phổi và đặc biệt là não, dẫn đến các ổ áp xe nguy hiểm.

> Xem thêm: Áp xe phổi: Nguyên nhân, triệu chứng, chẩn đoán và điều trị

Nguyên nhân gây áp xe não do amip

Áp xe não do amip là một bệnh lý nguy hiểm do đơn bào Entamoeba histolytica gây ra. Khi cơ thể bị nhiễm amip, các tổn thương viêm loét niêm mạc dạ dày và đại tràng sẽ xuất hiện, khiến người bệnh mắc phải kiết lỵ. Nếu không được điều trị kịp thời, amip có thể xâm nhập vào mạch máu từ các tổn thương đại tràng, di chuyển qua vòng tuần hoàn và gây nhiễm trùng não, hình thành các ổ áp xe. Những ổ mủ này thường xuất hiện ở ngoài màng cứng, dưới màng cứng hoặc trong não, phổ biến nhất là ở hai bán cầu đại não.

Ngoài ra, một số yếu tố có thể làm tăng nguy cơ mắc áp xe não do amip, bao gồm người cao tuổi (từ 60-70 tuổi), sinh sống trong môi trường kém vệ sinh, và chế độ ăn uống không đảm bảo an toàn thực phẩm. Đáng chú ý, phụ nữ có nguy cơ mắc bệnh cao hơn nam giới.

Triệu chứng bệnh áp xe não do amip

Triệu chứng của bệnh áp xe não do amip thường phát triển dần trong vòng vài tuần, nhưng đôi khi có thể xuất hiện đột ngột. Một số biểu hiện bao gồm:

• Thay đổi sức khỏe tâm thần, như gia tăng sự nhầm lẫn, giảm khả năng phản xạ, hoặc cảm giác khó chịu.

• Giảm khả năng nói.

• Suy giảm cảm giác.

• Giảm vận động do mất chức năng cơ bắp.

• Thay đổi thị lực.

• Biến đổi tính cách hoặc hành vi.

• Nôn mửa.

• Sốt và ớn lạnh.

• Cứng cổ, đặc biệt khi kèm sốt và cảm giác ớn lạnh.

• Nhạy cảm với ánh sáng.

Đối với trẻ sơ sinh, có thể xuất hiện thêm các triệu chứng như thóp phồng, nôn ói, khóc thét, hoặc co cứng tay chân.

Đối tượng có nguy cơ mắc bệnh áp xe não do amip

Một số yếu tố làm tăng nguy cơ mắc bệnh áp xe não do amip bao gồm:

• Ăn uống không hợp vệ sinh.

• Nữ giới có thể có nguy cơ mắc bệnh cao hơn so với nam giới, tuy nhiên tỷ lệ chênh lệch không lớn.

• Độ tuổi có tỷ lệ mắc cao nhất là từ 60 đến 70 tuổi.

> Xem thêm: Người bị áp xe não có nên tập thể dục không?

Phòng ngừa bệnh áp xe não do amip

Để phòng ngừa bệnh áp xe não do amip, cần chú ý:

• Rửa tay sạch sẽ trước khi ăn và đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm, tránh để kén amip lây nhiễm vào thức ăn, nước uống.

• Xử lý phân đúng cách, không sử dụng phân tươi bón rau quả. Rau quả tươi cần được rửa sạch và khử trùng hoặc xử lý bằng tia cực tím để diệt kén amip.

• Điều trị người mang kén amip bằng metronidazol để ngăn ngừa lây lan.

Các biện pháp chẩn đoán áp xe não do amip

Chẩn đoán bệnh áp xe não do amip dựa vào:

• Tiền sử bệnh lỵ amip.

• Các dấu hiệu thần kinh bất thường như rối loạn ý thức, giảm vận động, co giật.

• Xét nghiệm máu cho thấy bạch cầu tăng cao và tốc độ máu lắng cao.

• Chẩn đoán hình ảnh qua chụp cắt lớp vi tính (CT) hoặc cộng hưởng từ (MRI), với hình ảnh cho thấy các ổ áp xe.

• Phát hiện amip bằng phản ứng men ELISA.

Các biện pháp điều trị bệnh áp xe não do amip

Điều trị áp xe não do amip bao gồm cả phương pháp nội khoa và ngoại khoa. Kết quả điều trị phụ thuộc vào nhiều yếu tố như: tình trạng sức khỏe tổng thể của bệnh nhân, giai đoạn phát hiện và chẩn đoán bệnh, mức độ tổn thương não, kích thước và số lượng các ổ áp xe. Việc điều trị và chăm sóc người bệnh cần được thực hiện sớm để ngăn ngừa biến chứng nguy hiểm.

Hiện nay, điều trị áp xe não do amip thường kết hợp 3 biện pháp:

1. Sử dụng thuốc đặc trị amip: Thuốc giúp tiêu diệt amip gây bệnh.

2. Loại bỏ ổ mủ: Khi ổ mủ đã hình thành, cần phải được loại bỏ.

3. Kháng sinh phối hợp: Kết hợp kháng sinh nhằm ngăn ngừa nhiễm trùng thứ phát.

Trong một số trường hợp, phẫu thuật ổ áp xe não kết hợp với thuốc diệt amip là cần thiết. Phẫu thuật thường được chỉ định khi:

• Tăng áp lực nội sọ ngày càng cao.

• Ổ áp xe không đáp ứng với điều trị bằng thuốc.

• Xuất hiện khí trong ổ áp xe.

• Nguy cơ ổ áp xe vỡ cao.

Việc điều trị kịp thời và đúng phương pháp có thể giúp bệnh nhân tránh các biến chứng nghiêm trọng và cải thiện cơ hội phục hồi.