Cách nhận biết và phòng ngừa bệnh nấm tóc

Bệnh nấm tóc thường xảy ra chủ yếu ở trẻ em, ít gặp hơn ở người lớn. Nấm tóc phổ biến hơn ở các khu vực nông thôn so với thành thị và có khả năng lây lan giữa người với người.

Nấm dermatophyte là nguyên nhân chính gây ra các bệnh về nấm tóc. Hai loại nấm phổ biến nhất gây nấm tóc là Microsporum và Trichophyton. Ở Anh và Bắc Mỹ, Trichophyton tonsurans là nguyên nhân hàng đầu, chiếm tới 90% các trường hợp nhiễm nấm tóc. Tuy nhiên, các nghiên cứu tại Việt Nam cho thấy Microsporum canis thường gặp hơn.

Bệnh nấm tóc Piedra trắng là do nấm Trichophyton beigelii gây ra, trong khi nấm Piedra đen là do Piedraia hortae gây nên. Sự gia tăng của đại dịch HIV cũng đồng thời làm tăng các trường hợp nhiễm nấm tóc Piedra. Ngoài việc gây tổn thương trên tóc, nấm Piedra còn có thể dẫn đến nhiễm nấm huyết và xâm nhập vào các cơ quan nội tạng.

> Đọc thông tin khái quát, chính xác về bệnh nấm tóc tại đây.

Các dấu hiệu của bệnh nấm tóc

Biểu hiện lâm sàng

Nấm tóc Piedra có hai dạng chính: Piedra đen và Piedra trắng.

Piedra đen: Người mắc bệnh Piedra đen thường có các nốt màu nâu hoặc đen dọc theo thân tóc. Nhiễm nấm thường bắt đầu dưới lớp biểu bì của sợi tóc và lan rộng ra ngoài, làm tóc dễ gãy khi các nốt vỡ ra. Khi các nốt lớn lên, chúng có thể bọc lấy thân tóc, gây yếu và dễ gãy.

Piedra trắng: Trong trường hợp nấm tóc Piedra trắng, nhiễm nấm bắt đầu bên dưới lớp biểu bì và phát triển dọc theo thân tóc, làm tóc suy yếu và dễ gãy. Các nốt thường mềm, ít dính, có màu trắng nhưng cũng có thể có màu đỏ, xanh lá cây hoặc nâu sáng. Tỷ lệ nhiễm Piedra trắng tăng lên kể từ khi đại dịch HIV bùng phát. Ở những người suy giảm miễn dịch, nấm Trichosporon beigelii có thể gây nhiễm nấm hệ thống nghiêm trọng với các triệu chứng như sốt, nhiễm nấm huyết, thâm nhiễm phổi, tổn thương da (sẩn mụn nước và xuất huyết, hoại tử trung tâm), và bệnh thận.

Nấm đầu (Tinea capitis)

- Biểu hiện của nấm đầu có thể từ nhẹ, không viêm, giống như viêm da dầu (thường do T. tonsurans) đến những phản ứng mụn mủ nặng kèm rụng tóc, được gọi là kerion. Rụng tóc có thể có hoặc không kèm theo vảy da.

- Tình trạng này là phản ứng quá mức của cơ thể, gây ra các mảng mủ, ướt, kèm theo hình thành các ổ áp xe nhỏ và rụng tóc. Một số người bệnh có biểu hiện toàn thân như mệt mỏi và sưng hạch. Tóc ở vùng tổn thương có thể mọc lại, nhưng nếu tổn thương kéo dài, có thể để lại sẹo và gây rụng tóc vĩnh viễn.

- Tình trạng mang nấm T. Tonsurans: Đây là tình trạng không biểu hiện lâm sàng nhưng khi nuôi cấy nấm lại cho kết quả dương tính. Tình trạng này thường gặp ở người lớn có tiếp xúc với trẻ bị bệnh. Người mang nấm cũng nên được điều trị để hạn chế sự tái phát ở trẻ nhỏ.

Hình thức xâm nhập của nấm dermatophytes vào tóc: Nấm dermatophytes có thể xâm nhập và tồn tại ở tóc theo ba hình thức: nội sợi, ngoại sợi và favus.

- Dạng ngoại sợi: Lớp biểu bì bên ngoài sợi tóc bị phá hủy. Nhiễm nấm ngoại sợi có thể bắt màu huỳnh quang (Microsporum) hoặc không (Microsporum và Trichophyton) dưới ánh sáng đèn Wood. Biểu hiện lâm sàng đa dạng từ mảng da bong vảy hoặc mảng rụng tóc kèm viêm từ nhẹ đến nặng, hình thành kerion.

- Dạng favus: Là dạng nặng nhất của nhiễm nấm dermatophyte ở tóc, chủ yếu do T. Schoenleinii gây ra. Dưới đèn Wood có thể thấy ánh sáng huỳnh quang màu trắng hơi xanh da trời. Favus biểu hiện bằng các mảng vảy tiết màu vàng, dày chứa sợi và mảng da chết. Khi nhiễm nấm mạn tính, nó có thể gây rụng tóc sẹo.

Cận lâm sàng

Soi tươi: Bệnh phẩm lấy từ vảy da và tóc được soi trực tiếp trong dung dịch KOH 10-20%, có thể kết hợp với mực xanh để dễ quan sát. Kết hợp nhuộm với các chất màu như cam acridin, trắng calcofluor, và blankophor, sau đó sử dụng kính hiển vi huỳnh quang để phát hiện polysaccharid trong thành tế bào nấm. Trên tiêu bản soi trực tiếp, có thể quan sát được hình ảnh sợi nấm chia đốt và phân nhánh.

Nuôi cấy: Môi trường nuôi cấy chủ yếu là Sabouraud. Thời gian nuôi cấy để kết luận dương tính là từ 7-14 ngày, và để kết luận âm tính là 21 ngày.

Cách phòng bệnh nấm tóc

1. Chăm sóc da đầu và tóc đúng cách:

* Không nên gội đầu quá nhiều, đặc biệt với các loại dầu gội có độ tẩy gàu cao.

* Tránh cào gãi mạnh gây tổn thương da đầu, đảm bảo xả nước sạch nhiều lần khi gội đầu và giữ tóc luôn khô ráo, sạch sẽ.

* Sấy khô tóc ngay sau khi gội và khi đi ngoài mưa về.

* Tránh đội mũ quá chật hoặc đội mũ trong thời gian dài, vì làm tóc ẩm và tạo điều kiện cho nấm phát triển.

2. Giữ vệ sinh cá nhân:

* Giặt sạch chăn ga gối đệm, khăn, và mũ bảo hiểm bằng nước sôi, sau đó phơi nắng trong 2-3 ngày để tiêu diệt vi nấm, ngăn ngừa tái phát bệnh.

* Tránh dùng chung đồ cá nhân như khăn lau, lược chải tóc, và mũ đội đầu, đặc biệt với những người có nhiều gàu hoặc dấu hiệu bệnh nấm tóc.

3. Thói quen hàng ngày:

* Không gãi đầu bằng tay để tránh làm tổn thương da đầu và làm tình trạng bệnh nặng hơn.

* Tránh sử dụng gel vuốt tóc, nhuộm tóc khi bị nấm vì hóa chất sẽ gây tổn thương da đầu.

* Ngưng sử dụng dầu gội và dầu xả có nhiều hóa chất và tính tạo bọt cao.

* Hạn chế uống rượu bia, ăn nhiều rau quả, uống đủ nước, và tránh căng thẳng.

4. Phát hiện và điều trị sớm:

* Nấm tóc dễ lây lan, nên cần đi khám và điều trị kịp thời khi có dấu hiệu bệnh.

* Nếu phát hiện và điều trị sớm, đúng phương pháp và có chế độ gội đầu hợp lý, bệnh nấm tóc có thể chữa khỏi.

* Khi có nhiều gàu kèm theo các dấu hiệu như ngứa, tóc bết, có mùi, hoặc xuất hiện mụn đỏ, nên đi khám da liễu ngay để tìm ra nguyên nhân và cách điều trị phù hợp.

* Không tự ý mua thuốc để uống hoặc bôi khi chưa có chỉ định hay tư vấn của bác sĩ.